'ਸੰਵਾਦ ਤੋਂ ਹੱਟਦੇ ਕਦਮ'
ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ, ਜੰਮੂ
ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ, ਜੰਮੂ
ਦਾਸ ਨੇ ਨਿਤਨੇਮ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਲਈ ਇੱਕ ਖੁੱਲਾ ਬੇਨਤੀ ਰੂਪ ਸੱਦਾ ਇਨਾਂ੍ਹ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ ਸੀ:-
"ਇਹ ਚਰਚਾ ਤਿੰਨ ਨਿਰਪੱਖ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਪੈਨਲ ਦੇ ਸਾ੍ਹਮਣੇ ਹੋਏ।ਨਿਰਪੱਖ ਪੈਨਲ ਤੋਂ ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ 'ਸਿੱਖ' ਹੋਂਣ ਅਤੇ ਉੱਚ ਅਦਾਲਤਾਂ ਤੋਂ ਰਿਟਾਈਰ ਹੋਏ ਬੰਦੇ ਹੋਂਣ ਕਿਉਂਕਿ ਇਕ ਤਾਂ ਉਹ ਤਜ਼ਰਬੇਕਾਰ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਾ੍ਹਮਣੇ ਚਲ ਰਹੇ ਕਿਸੇ ਸੰਵਾਦ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਨਿਰਪੱਖ ਟਿੱਪਣੀ (ਕਾਮੇਂਟਸ) ਕਰਨ ਦੀ ਵਧੇਰੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਸੰਵਾਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਧਿਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਹੋਂਣ ਗੇ।ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਪੈਨਲ ਵਿਚ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਬਾਰੇ ਕਿੰਤੂ-ਪਰੰਤੂ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇਗਾ ਅਤੇ ਪੈਨਲ ਬਾਰੇ ਸਹਿਮਤੀ ਨਹੀਂ ਬਣ ਪਾਏਗੀ। ਅਧਿਕਾਰ ਖ਼ੇਤਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋਂਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕੇਵਲ ਆਪਸੀ ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਹੋਵੇਗਾ ਨਾ ਕਿ 'ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਿਆਦਾ' ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਨਿਰਨੇ ਦੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ।ਭਾਗ ਲੇਂਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਸੱਜਣ, ਪੈਨਲ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਸੇਧ ਰੂਪੀ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਅਗਲੀ ਵਿਚਾਰ ਲਈ ਵਿਚਾਰਣ ਗੇ।ਸਾਰੀ ਚਰਚਾ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਵੀ ਹੋਵੇ।ਚਰਚਾ ਕੇਵਲ ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ।ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਨਿਰੋਲ ਭਾਵ ਕੇਵਲ ਸਮਝਣ-ਸਮਝਾਉਂਣ ਹੋਵੇਗਾ ਨਾ ਕਿ ਹਾਰ ਜਿੱਤ!" (ਸਿਰਲੇਖ, 'ਬੇਨਤੀ ਪੱਤਰ', hardevsinghjammu.blogspot.com )
ਕਿਸੇ ਸੱਜਣ ਨੇ ਇਸ ਬੇਨਤੀ ਨੂੰ ਅਜੇ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਹਾਂ ਪਤਾ ਚਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਝ ਸੱਜਣਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉੱਚ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੇ ਰਿਟਾਇਰਡ ਸਿੱਖ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਪੈਨਲ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।ਇਹ ਤਰਕ ਬੜਾ ਹਲਕਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਪਰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਹਾਂ ਕਿ ਜੱਜਾਂ ਬਗ਼ੈਰ ਨਿਰਪੱਖ ਪੈਨਲ ਬਾਰੇ ਸਹਮਤੀ ਬਣਨੀ ਔਖੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਟਿੱਪਣੀ ਕੋਈ ਨਿਰਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਬਲਕਿ ਉਸ ਟਿੱਪਣੀ ਨੂੰ ਅਗਲੀ ਵਿਚਾਰ ਲਈ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।ਫ਼ਿਰ ਸੰਵਾਦ ਤੋਂ ਹਿੱਚਕ ਕੈਸੀ?ਕਦਮ ਸੰਵਾਦ ਤੋਂ ਹੱਟਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ! ਖ਼ੈਰ, ਇਸ ਤਰਕ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਲੇਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਜੱਜਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸਿਧਾਤਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ!
ਐਸਾ ਤਰਕ ਦੇਂਣ ਵਾਲੇ ਸੱਜਣੋਂ, ਸਿੱਖ ਸਿਧਾਤਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਭਾਈ ਕਾ੍ਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ, ਪ੍ਰੋ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰਿ. ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਤੁਸੀ ਮੰਨਦੇ ਨਹੀਂ ਪਰ ਜਿਨਾ੍ਹ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸਿਧਾਤਾਂ ਦੀ ਘੱੱਟ ਸਮਝ ਹੈ ( ਆਮ ਸਿੱਖ) ਉਨਾਂਹ ਨੂੰ ਨਿਤਨੇਮ ਬਾਰੇ ਅਪਣੇ ਅਧਾਰਹੀਨ ਚਿੱਤਨ ਰਾਹੀਂ ਕਿਉਂ ਵਰਗਲਾ ਰਹੇ ਹੋ ? ਇਹ ਕਿਹੜੀ ਨੀਤੀ ਹੈ? ਜੇਕਰ ਤੁਸੀ ਆਮ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਵਰਗਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਸੂਝਵਾਨ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਸਾ੍ਹਮਣੇ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਣ ਬਾਰੇ "ਜੱਜਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਬਾਰੇ ਘੱਟ ਸਮਝ ਹੋਵੇਗੀ" ਦਾ ਤਰਕ ਕਿਉਂ ਦੇ ਰਹੇ ਹੋ ? ਤੁਸੀ 'ਚਿੱਤ ਵੀ ਮੇਰੀ' ਅਤੇ 'ਪੱਟ ਵੀ ਮੇਰੀ' ਵਾਲੀ ਗਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ!
ਕੀ ਭਾਈ ਕਾ੍ਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ, ਪ੍ਰੋ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰਿ. ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ,ਸ. ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਅਣਗਿਣਤ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਸੀ? ਕੀ ਅੱਜ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕਾਲੇਜਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਹੈ ?
ਸੱਜਣੋਂ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਕੁੱਝ ਸੱਜਣਾਂ ਦੀ ਨਾਸਮਝ ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਕਿਆਸਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੇ ਕੁੱਝ ਪੰਥ ਦਰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਕਰਕੇ ਨਿਤਨੇਮ ਬਾਰੇ ਭੁੱਲੇਖੇ ਵਿਚ ਪਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਦਰਦੀ ਤਾਂ ਦੇਖਾ-ਦੇਖੀ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਸੁਰ ਵਿਚ ਸੁਰ ਮਿਲਾਣ ਕਾਰਨ ਸੋਚ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਹੁਣ ਅਪਣਾ ਕਿਹਾ ਕਿਵੇਂ ਵਾਪਸ ਲਈਏ ? ਉਹ ਮਜਬੂਰ ਜਿਹੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਨਾ ਸੋਚੋ ਕਿ ਆਪ ਜੀ ਦਿਆਂ ਗਲਾਂ ਲਈ ਪੰਥ ਪਾਸ ਕਿੱਧਰੇ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ।ਤੁਸੀ ਸੰਵਾਦਹੀਨਤਾ ਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ।ਵਿਦਵਤਾ ਤੇ ਤਾਂ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਢੁੱਕਵੇਂ ਨਿਰਪੱਖ ਫ਼ੌਰਮ ਤੇ ਸੰਵਾਦ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਕਿ ਅਗਲੀ ਵਿਚਾਰ ਲਈ ਮਾਹੋਲ ਬਣ ਸਕੇ।
ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ, ਜੰਮੂ- ੧੦.੦੩.੨੦੧੨